Генетыкі перанеслі прарадзіму індаеўрапейцаў ва Украіну

На працягу ўсёй гісторыі чалавецтва хуткасць развіцця розных яго частак істотна адрознівалася. Калі Новы Свет так і не выйшаў з неаліту, а Аўстралія — з палеаліту, то першапачаткова нешматлікія продкі сучасных кітайцаў, індаеўрапейцаў і афразійцаў стварылі амаль усе цывілізацыі старажытнасці.

Аднак у найбольш уплывовай (да XXI стагоддзя) з гэтых галінаў — індаеўрапейскай — даволі заблытаная гісторыя: навукоўцы дагэтуль спрачаюцца, дзе, калі і як сфармаваліся індаеўрапейцы. Пра гэта распавядае партал Naked Science.

ДНК на службе навукі

У апошнія дзесяцігоддзі дзякуючы аналізу ДНК стала зразумела, што перад заваяваннем Індыі і Заходняй Еўропы індаеўрапейцы пражывалі на тэрыторыі ямнай культуры — у стэпах каля Чорнага і Каспійскага мораў. Каля 3300 года да н. э. яны ўварваліся ў заходнія рэгіёны Еўропы (аж да Атлантыкі), стварыўшы культуру шнуравой керамікі, а таксама прасунуліся ў стэпы сучаснай Хакасіі (афанасьеўская культура).

Аднак тое, што старажытныя індаеўрапейцы былі ямнікамі, адказвала толькі на частку пытанняў пра іх паходжанне. Узнікла іншая праблема: з каго, як і калі самі ямнікі сфармаваліся?

Продкі ямнікаў

Аўтары новага даследавання, апублікаванага ў Nature, прааналізавалі ДНК 435 старажытных людзей (больш за 80% з іх — з тэрыторыі сучаснай Расіі), каб разабрацца ў паходжанні ямнай культуры. Ім удалося выявіць асноўныя групы іх продкаў і ўдзельную вагу гэтых груп.

Павялічыць

Каля 80% генаў ямнікаў паходзіць ад груп, што жылі ў перыяд 4000—5000 гг. да н.э. у раёне ад Ніжняй Волгі да Каўказа. Каля 4000 года да н.э. частка з іх мігравала да Дняпра, дзе змяшалася з мясцовымі паляўнічымі-збіральнікамі, сфармаваўшы сярэднестогаўскую культуру.

Літаральна 20% генаў будучых ямнікаў паходзяць ад дняпроўскіх паляўнічых-збіральнікаў. Але даследчыкі лічаць менавіта гэтае зліццё на Дняпры кропкай фарміравання продкаў ямнай культуры.

Відаць, так адбылося таму, што пры наступнай экспансіі ямнікаў у ДНК з выяўленых шкілетаў амаль няма слядоў змяшэння з мясцовымі жыхарамі, у той час як у раёне сярэднестогаўскай культуры сляды такога змяшэння ёсць.

Дэмаграфічны выбух і экспансія

У 3650—3350 гг. да н.э. ямнікі былі нешматлікімі — усяго некалькі тысяч чалавек. Сёння ж на індаеўрапейскіх мовах размаўляе каля 40% насельніцтва планеты.

Але пасля 3600 года да н.э. адбылося дэмаграфічнае ўзрушэнне: да 3300 года да н.э. іх колькасць вырасла ў 10 разоў. Услед за гэтым у гэтай супольнасці здарыўся выбухны дэмаграфічны рост: да 3300 да нашай эры іх было прыкладна на парадак больш, чым да 3600 да нашай эры.

Павялічыць

Адразу пасля 3300 года да н.э. яны распаўсюдзіліся на тэрыторыю сучаснай Хакасіі, Заходняй Еўропы і Малой Азіі.

Навукоўцы мяркуюць, што хуткая экспансія ямнікаў была выкліканая тэхналагічнымі або культурнымі інавацыямі, якія з’явіліся ў сярэднестогаўскай культуры незадоўга да 3300 года да н.э.

Вынікі даследавання

Генетычны след групы Ніжняй Волгі — Каўказа зафіксаваны як у Закаўказзі (верагодна, паўплываў на фарміраванне ядра будучых армян), так і ў Анатоліі, дзе 10% генаў хетаў паходзіць ад гэтай групы.

Аўтары даследавання выказалі гіпотэзу, што супольнасць носьбітаў праіндаанаталійскай мовы сфармавалася ў папуляцыі Ніжняй Волгі — Каўказа ў 4400—4000 гг. да н.э.

Такім чынам, і хеты, і ямнікі маюць індаеўрапейскае паходжанне, але ў генафондзе хетаў мала слядоў «ядра» ямнікаў з раёна Дняпра.

Невырашаныя пытанні

Даследаванне прэтэндуе на тое, каб паставіць кропку ў пытанні пра прарадзіму класічных індаеўрапейцаў, але далейшая іх гісторыя ўсё яшчэ застаецца складанай і шмат у чым загадкавай.

Напрыклад, індаіранская галіна індаеўрапейцаў паходзіць не наўпрост ад ямнікаў, а ад народаў культуры шнуравой керамікі, што ўтварыліся пасля ўварвання ямнікаў у Заходнюю Еўропу. Продкі індаіранцаў доўга мігравалі назад на ўсход, перш чым трапіць у Індыю і Іран.

• 6
• 1
• 2
• 3
• 1
• 0
• 0
• 0