«My paciarpieli ad pierajezdaŭ nie mienš, čym darosłyja». Biełaruskija padletki, jakija emihravali z baćkami, robiać padkast pra takich, jak sami
Biełaruskija padletki Roma i Jeva ŭ 16 hadoŭ pieražyli emihracyju, «pra jakuju nie prasili». Novaja škoła, novyja siabry, adzin zaplečnik z saboj, tryvoha. Ciapier jany zapisvajuć padkast, dzie źbirajuć emihranckija historyi padletkaŭ. «Miediazona» parazmaŭlała z padletkami pra toje, jak źmianiłasia ich žyćcio praź źmieny ŭ žyćci baćkoŭ, i spytałasia, ci źbirajucca jany ŭ Biełaruś, kali vyrastuć.
Zapis padkastu zajmaje ŭ Romy ź Jevaj niekalki hadzin, ź jakich da słuchača dachodzić tolki 15—20 chvilin. Paśla zapisu Jeva mantuje jaho, prybirajučy ŭsio lišniaje. Jašče niekalki hadzin sychodzić na toje, kab zahruzić zapis na stryminhavyja servisy. Huhł-padkasty i spatyfaj dazvalajuć zrabić heta biaspłatna.
U epł-padkastach padletkaŭ pakul niama: płatformie treba płacić hrošy za raźmiaščeńnie. A Jeva z Romaj ničoha nie zarablajuć na svaich zapisach i nie imknucca da hetaha.
«Ja chaču, kab nas słuchali nie tolki padletki. Baćki, ludzi, u jakich niama dziaciej. Važna viedać, što adbyvajecca ź inšymi. Tak, u darosłych svaje važnyja prablemy: znajści ŭ novaj krainie pracu i žyllo. Ale i nam pa-svojmu treba niejak budavać tut novaje žyćcio. Ja chaču, kab padletkaŭ pačuli, bo nam taksama ciažka», — kaža Jeva.
«Babuli vyrašyli nie kazać, što źjazdžajem»
Roma — z Bresta. Ciapier jon žyvie ŭ Polščy, ź Biełarusi razam z mamaj, ajčymam i małodšym bratam jon źjechaŭ u studzieni 2022 hoda. Baćki Romy ŭdzielničali ŭ pratestach u 2020 hodzie, a kali jany ścichli — razdavali samvydataŭskija haziety i rasklejvali nalepki. Mamie niekalki razoŭ telefanavali sa Śledčaha kamiteta — prasili źjavicca. Siamja vyrašyła źjechać.
Źjechali, uładkavalisia ŭ Kijevie, potym, pierad pačatkam poŭnamaštabnaj vajny, pierabralisia ŭ Lvoŭ, a adtul — u Polšču.
Jeva — ź Minska. Paśla pačatku vajny kampanija, u jakoj pracavali jaje baćki, pastaviła ŭmovu — abaviazkovaja rełakacyja ŭsich supracoŭnikaŭ. Jeva daviedałasia pra datu pierajezdu za vosiem dzion.
Paznajomilisia Jeva z Romam užo ŭ Biełastoku, tut i pačali pracavać nad padkastam.
«Ciapier šmat kažuć pra darosłych — intervju biaruć u darosłych, ale my paciarpieli ad pierajezdaŭ nie mienš, u nas chapaje svaich prablem», — tłumačyć Roma.
Jany ź Jevaj vyrašyli, što buduć źbirać u padkaście historyi padletkaŭ-mihrantaŭ: tych, kamu daviałosia pakinuć Biełaruś z-za palityčnaha pieraśledu baćkoŭ, ci tych, chto prosta źjechaŭ z krainy na vučobu i dziela bolš pierśpiektyŭnaj budučyni.
U pieršych epizodach padkastu padletki raspaviadajuć pra svoj adjezd z krainy. U Romy jon byŭ biazładnym: uviečary sabrali rečy i nočču ŭžo byli ŭ aŭtobusie na Kijeŭ.
«My navat vyrašyli spačatku nie kazać, što źjazdžajem, našaj babuli, kab jaje nie chvalavać. Ale jana pryjšła raniej z pracy i ŭbačyła, jak my źbirajem rečy. Pryjšłosia pryznavacca», — raspaviadaje Roma.
U novaje žyćcio kožny člen siamji ŭziaŭ z saboj pa zaplečniku — tak pieršapačatkova damovilisia. Roma kaža, što, akramia rečaŭ pieršaj nieabchodnaści, uziaŭ z saboj natatnik z fotkami i zapisami niekalkich siabroŭ na pamiać.
«Jany navat nie viedali, što ja źjechaŭ. Mama skazała pakul nikomu nie kazać, tamu ja napisaŭ im pra toje, što ja źjechaŭ i nie viedaju, kali viarnusia, kali ŭžo byŭ u Kijevie», — kaža jon.
Baćki Jevy dumali pra pierajezd daŭno, svaju rolu ŭ pryniaćci rašeńnia adyhrali i pratesty dy represii 2020 hoda. Jeva ŭspaminaje pra ich tak:
«Heta źmianiła majo staŭleńnie da žyćcia. Mnie było ciažka, mianie tady zamknuli doma, bieź internetu. A letam u čas kanikułaŭ chaciełasia b pahulać. A ty siadziš doma i dumaješ, što baćkoŭ mohuć pasadzić. A ja što? Ja zastanusia ź siastroj? Ci my možam źjechać u luby momant? A što naohuł budzie zaŭtra?»
Ź Biełarusi Jeva z baćkami źjazdžała na mašynie, tamu ŭ jaje była mahčymaść uziać z saboj bolš rečaŭ. Na pamiać pra žyćcio ŭ Minsku jana ŭziała z saboj hitaru i ŭkulele: niekalki hadoŭ tamu jana pačała zajmacca muzykaj i nie zmahła vybrać, jaki ź instrumientaŭ joj bližej.
«Pierajezd — heta rašeńnie maich baćkoŭ, jakoje ad mianie naohuł nie zaležała, mianie pastavili pierad faktam.
…Mnie kazali pra toje, što heta kali-niebudź adbudziecca, ale ŭ mianie była nadzieja, što ja tam advučusia 11 kłasaŭ abo da niejkaha kančatkovaha momantu majho dziacinstva, a potym pačnu novaje žyćcio ŭ inšaj krainie», — raspaviadaje jana ŭ padkaście.
Paśla adjezdu ź Biełarusi Jeva adrazu apynułasia ŭ Biełastoku. A Roma ŭspaminaje jašče žyćcio va Ukrainie: kaža, što ŭ Kijevie było prosta vydatna. Padabałasia žyć u vialikim imklivym horadzie.
«My žyli ŭ domie ŭ Aleny Žarkievič, tam było jašče niekalki dziaciej prykładna majho ŭzrostu. My chutka znajšli ahulnuju movu, ja tamu tam sabie siabroŭ navat i nie šukaŭ», — kaža jon. Napiaredadni vajny siamja pierabrałasia ŭ Lvoŭ, 24 lutaha pryjšłosia śpiešna pakidać i Ukrainu.
«My tady ŭ chostele žyli, mama mianie budzić i kaža na emocyjach usia: «Pračynajsia, hety pidaras na nas napaŭ». Ja spačatku nie pavieryŭ», — uspaminaje Roma.
«Našy adnakłaśniki nas nie razumiejuć». Adaptacyja
Scenary da vypuskaŭ padkastu Roma ź Jevaj pišuć «na kalency», samy pieršy napisali na ŭroku fizkultury ŭ kaledžy. Siarod pytańniaŭ dla haściej padkastu adno — pra adaptacyju ŭ novaj krainie. Im samim adaptacyja dałasia pa-roznamu.
«Pakul jašče vučoby nie było, ja dniami sprabavała pryjści ŭ siabie. Strašna było — usio ž treba pačynać z nula tut. Mianie vyciahvali tolki maje siabry ŭ Biełarusi, ja ŭvieś čas była ź imi na suviazi. Telefon adkładaju — i ŭ mianie ljucca ślozy», — kaža Jeva.
Roma raspaviadaje, što novych siabroŭ znajšoŭ chutka, maje znosiny ŭ asnoŭnym ź biełarusami i ŭkraincami. Palakaŭ siarod siabroŭ u padletkaŭ niama.
«Našy adnakłaśniki — jany nas nie razumiejuć, jany nie viedajuć, što ciapier adbyvajecca ŭ Biełarusi, va Ukrainie, ich heta nie vielmi chvaluje», — ličyć Roma.
«Hałoŭnaje adroźnieńnie — staŭleńnie nastaŭnikaŭ da chatnich zadańniaŭ, da vučniaŭ». Adukacyja
U svaich vypuskach padletki płanujuć havaryć z haściami padkastu pra płany na budučyniu i pra adukacyju ŭ inšych krainach. Sami Roma ź Jevaj atrymlivajuć miedycynskuju adukacyju ŭ Biełastoku, Roma dakładna vyrašyŭ, što choča stać doktaram, Jeva — pakul nie.
Padletki kažuć, što da novaj movy adaptavalisia chutka, i jany razumiejuć usio, pra što idzie havorka na ŭrokach. Akramia profilnych pradmietaŭ. «Ciapier niejak usio byccam u paradku, dobry siaredni bał. Ale chimija i bijałohija pa-polsku — heta niejkaja mova elfaŭ», — kaža Roma.
«U Biełarusi było ciažka ŭ paraŭnańni z Polščaj.
Ale hałoŭnaje adroźnieńnie — staŭleńnie nastaŭnikaŭ da chatnich zadańniaŭ, da vučniaŭ u pryncypie. U ich niama takoha, što ty pavinien niešta viedać, vučycca. Heta tabie treba. Kali ty čahości nie viedaješ, heta tvaje prablemy, tabie z hetym žyć», — dzielicca ŭ padkaście ŭražańniami Jeva.
«Lepšaha za Brest miesca niama», ale i budučyni tam niama
Padletki nie bačać svajoj budučyni ŭ Biełarusi. Aboje vierać, što ŭ krainie adbuducca adnojčy demakratyčnyja pieramieny, ale kažuć, što času čakać u ich niama.
«Ja vieru, što ŭłada ŭ Biełarusi źmienicca, adbuducca pieramieny, ale na heta sydzie šmat-šmat hadoŭ. A tut, u Polščy, ekanomika bolš stabilnaja i kraina bolš demakratyčnaja. Tut ciapier bolš mahčymaściaŭ — atrymać dobruju adukacyju, atrymlivać potym hodny zarobak», — kaža Roma.
Dadomu, u rodnyja harady, Roma ź Jevaj chočuć pryjazdžać tolki ŭ hości. Aboje vielmi ciopła adhukajucca pra ich.
«Brest ja, viadoma, vielmi lublu, jon nie nadta cichi, nie nadta šumny. Tam dobra i letam, i zimoj. Lepšaha za Brest miesca niama», — kaža Roma. Pa jaho słovach, pierš za ŭsio, kali atrymajecca pryjechać, jon naviedaje svaich siabroŭ, pa jakich vielmi sumuje.
«U syna ŭ kłasie — dzieci 14 nacyjanalnaściaŭ». Piśmieńnica Natałka Charytaniuk pra biełaruščynu ŭ vyhnańni, novyja knihi i masty ŭ Biełaruś
«Arhanizacyjnyja pytańni vyrašyła za tydzień». Biełaruska ładzić u Vilni letnik dla dziaciej
«Dačka maryła stać nastaŭnikam historyi, a siońnia maryć źjechać z krainy». Baćki biełaruskich školnikaŭ raskazali, jakija płany ciapier u ichnich dziaciej
«Vy pavinny skazać, jaki drenny Sańnikaŭ». Šarenda-Panasiuk — pra toje, jak prapahandysty z BT zapisvali film pra jaje15
Kamientary