Lidary rasijskaj apazicyi vystupili z artykułam, jaki važny i dla biełarusaŭ
3.02.2025 / 22:10
Rasijskija apazicyjaniery Uładzimir Kara-Murza, Julija Navalnaja i Ilja Jašyn papiaredzili pra nastupstvy supracoŭnictva technałahičnych kampanij z dyktatarskimi režymami i prapanavali rašeńnie. Ich artykuł supaŭ u časie z patrabavańniami łukašenkaŭcaŭ ad Huhła cenzuravać kantent, dastupny ŭ Biełarusi.
Ilja Jašyn, Julija Navalnaja i Uładzimir Kara-Murza na antyvajennaj demanstracyi rasijskaj emihracyi ŭ Bierlinie. Fota AP Photo / Markus Schreiber
U mnohich krainach śvietu — ad Rasii i Irana da Vieniesueły i Kuby — aŭtarytarnyja režymy rehularna prymajuć zakony, što abmiažoŭvajuć svabodu słova i pravy hramadzian u internecie. I, jak heta ni paradaksalna, technałahičnyja kampanii z demakratyčnych krain časta iduć na sastupki hetym režymam, vykonvajučy ich patrabavańni, — adznačaje hrupa rasijskich pravaabaroncaŭ u svajoj krytyčnaj kałoncy ŭ The Washington Post.
Kožnaja takaja sastupka, davodziać aŭtary, heta nie prosta jurydyčnaja farmalnaść, a kankretnyja nastupstvy dla žyćcia ludziej. U Iranie administratary apazicyjnych miedyjapłatformaŭ byli pakaranyja śmierciu paśla taho, jak ich danyja trapili da ŭładaŭ. U Rasii dziasiatki miljonaŭ hramadzian stracili dostup da niecenzuravanaj infarmacyi pra vajnu va Ukrainie, u vyniku čaho apynulisia ŭ infarmacyjnaj izalacyi.
Jurysty kampanij zajaŭlajuć, što jany abaviazanyja padparadkoŭvacca miascovym zakonam, ale heta nie apraŭdvaje maralnyja nastupstvy ich dziejańniaŭ. Taki padychod — usiaho tolki zručnaja adhavorka, bo nie ŭsie zakony adpaviadajuć normam mižnarodnaha prava i pravam čałavieka.
«Miascovyja zakony mohuć patrabavać zabić žančynu za toje, što jana adkryła tvar, abo pasadzić čałavieka na 15 hadoŭ za toje, što jon nazvaŭ vajnu Pucina złačynstvam», — pišuć aŭtary artykuła i prapanujuć kampanijam zamianić pryncyp ślapoha «vykanańnia miascovych zakonaŭ niahledziačy ni na što» na
try prostyja pryncypy, jakimi pavinny kiravacca technałahičnyja kampanii ŭ aŭtarytarnych krainach
Pravy čałavieka na pieršym miescy. Zakony dyktataraŭ časta supiarečać mižnarodnym normam i Usieahulnaj dekłaracyi pravoŭ čałavieka. Pravy karystalnikaŭ pavinny mieć pryjarytet nad intaresami dyktataraŭ. Kampanii nie pavinny vykonvać zakony, jakija parušajuć bazavyja svabody karystalnikaŭ.
Fokus na realnych nastupstvach. U aŭtarytarnych krainach zakony časta vykarystoŭvajucca nie dla spraviadlivaści, a dla represij. Tamu technałahičnyja kampanii pavinny analizavać, jak zakon budzie prymianiacca na praktycy i jakija realnyja nastupstvy jon budzie mieć dla karystalnikaŭ.
Kansultacyi z hramadzianskaj supolnaściu. Pierad pryniaćciem rašeńniaŭ kampanii pavinny źviartacca da pravaabaroncaŭ i śpiecyjalistaŭ u halinie ličbavych pravoŭ, kab zrazumieć, jak ich dziejańni adabjucca na karystalnikach.
Prykład Rasii
Aŭtary źviartajuć uvahu na dziejańni kampanii Apple u Rasii. U 2023 hodzie, kali Kreml uzmacniŭ zadušeńnie svabody słova, kampanija pahadziłasia na šerah jaho patrabavańniaŭ: vydaliła z rasijskaha AppStore niezaležnyja miedyja i bolš za 50 VPN-servisaŭ, što davała mahčymaść rasijanam abychodzić cenzuru.
Hetyja cenzurnyja patrabavańni nie byli zakonnymi ŭ kłasičnym razumieńni. U Rasii zakon — heta instrumient represij, a nie spraviadlivaści, — davodziać aŭtary.
Apple patłumačyła svaje dziejańni tym, što alternatyvaj było b poŭnaje błakavańnie jaje servisaŭ u Rasii. Adnak pravaabaroncy śćviardžajuć, što Kreml prosta blefavaŭ, kab prymusić kampaniju da sastupak, i padkreślivajuć, što heta moh by paćvierdzić luby rasijski ekśpiert pa ličbavych pravach, kali b kampanija źviarnułasia pa kansultacyju.
«Pucinskija čynoŭniki, ich siemji i navat kachanki — usie jany karystajucca pradukcyjaj Apple. Vałodańnie apošnim iPhone źjaŭlajecca simvałam statusu ŭ Rasii», — pišuć aŭtary i zaklikajuć amierykanskija i zachodnija technałahičnyja kampanii pačać publičnuju dyskusiju ab pryncypach pracy ŭ krainach, dzie kirujuć dyktatury.